همانگونه که قبلا در مقاله انواع نمونه‌گیری تصادفی اشاره نمودیم نمونه گیری‌ها عموماً به دو دسته‌ی نمونه گیری تصادفی (احتمالی) و غیر تصادفی (غیر احتمالی) تقسیم می‌شوند. در نمونه گیری تصادفی هر واحد جامعه شانس انتخاب شدن به طور مساوی را دارد. در نمونه گیری غیر تصادفی اینگونه نیست، بلکه فرآیند نمونه‌گیری قضاوتی و هدفمند است؛ یعنی انتخاب نمونه به قضاوت فرد بستگی دارد، نه مطابق با نظریه احتمال. در این مقاله سعی خواهیم نمود انواع نمونه‌گیری غیر تصادفی را در تحقیقات بازاریابی توضیح دهیم.
انواع مختلف روش های نمونه گیری تصادفی
- نمونه‌گیری تصادفی ساده
- نمونه‌گیری منظم
- نمونه برداری طبقه ای
- نمونه برداری خوشه ای یا گروهی
- نمونه برداری چند مرحله ای
- نمونه های همتا
- نمونه گیری چند درجه ای
- نمونه گیری سهمی
- نمونه گیری شبکه ای
- نمونه گیری تدریجی
- نمونه گیری گلوله برفی یا زنجیره ای
نمونه‌گیری سهمی
این روش نوع ناقص و تقویتی نمونه گیری طبقه ای به روش تصادفی است. در نمونه گیری سهمی انتخاب اجزای هر طبقه از نمونه به روش غیر تصادفی انجام می گیرد. مقدار هر یک از این طبقات هم ممکن است کاملا مساوی با نسبت آن در جامعه نباشد.
هرگاه اطلاع کافی درباره حدود جامعه و طبقات آن بر حسب متغیرهای مختلف در دست نباشد؛ مثلا در نمونه گیری از ساکنان یک شهر یا یک کشور، ناگزیر، به روش نمونه گیری سهمی باید عمل کرد، زیرا نمی توان شرایط نمونه گیری تصادفی را کاملا فراهم ساخت. نمونه های سهمی را با رعایت شرایط موثر در آزمایش می توان بارزتر کرد و دقت آن را به نمونه گیری طبقه ای به روش تصادفی نزدیک ساخت. جامعه بر حسب نیازمندی های بررسی به زیر گروه های طبقاتی تقسیم می شود؛ معمولا سن، جنس، طبقه اجتماعی و .. و اگر زیر گروه ها خیلی زیاد باشند، کار بررسی مشکل می شود. انتخاب به عهده محقق است و این می تواند به بروز خطا منجر شود.
نمونه‌گیری غیرتصادفی شبکه‌ای
اداره تحقیقات بازار بریتانیا روشی در نمونه گیری ایجاد کرده است به نام نمونه‌گیری شبکه‌ای. در این روش بیشتر خصیصه های نامطلوب نمونه گیری سهمی نادیده گرفته می شود، به جز هزینه ها و دیگر محدودیت های روش های احتمالی سخت. آن هایی که باید پاسخگو باشند، از مجموعه کوچکی که همگون هم باشد، به صورت تصادفی انتخاب می شوند. پس از اینکه بر طبق خصوصیاتی طبقه بندی شدند، سهم هایی هم مرتبط با خصوصیات مورد نیاز بررسی، به آن ها داده می شود. یک نمونه گیری بر روی همه مناطق در بریتانیای بزرگ، با این روش انجام شد. هر حوزه به صورت زیر طبقه بندی می شد:
- ناحیه استاندارد
- درون ناحیه استاندارد ناحیه ITV
- درون دو ناحیه های ۱ و ۲ ناحیه دیگری تحت عنوان نوع همسایگی Acorn تعریف شده است: تعداد مورد نیاز نواحی بر اساس روش احتمالی انتخاب می شوند.
نمونه‌گیری تدریجی
در روش نمونه‌گیری تدریجی به جای اینکه از قبل محقق تعداد نمونه مورد نظرش را بداند، تا جایی نمونه گیری می کند که اطلاعات مورد نیازش را به دست آورد. مزیت این روش بعد اقتصادی آن است. با نمونه کوچکی کار شروع می شود و ممکن است نتایج صحیحی هم بدهد و در صورت لزوم، با تکنولوژی کامپیوتری ، دامنه نمونه گیری می تواند به سمت جامعه افزایش یابد. از این روش نمی توان برای کلیه تحقیقات تخصصی استفاده نمود، زیرا به علت ماهیت نمونه ها ممکن است به نتیجه نرسید.
نمونه‌گیری گلوله برفی یا زنجیره‌ای
نمونه گیری گلوله برفی یک روش غیر تصادفی است که توسط محققان برای شناسایی افراد بالقوه در مطالعاتی که یافتن افراد یا موضوع مورد بررسی دشوار است و به یک گروه بسیار کوچک محدود می شود مورد استفاده قرار می گیرد.این روش مانند زنجیر عمل می کند و شبیه این حالت است که یک نفر شما را به افراد دیگری با همان موضوع یا صفت معرفی می کند و سپس پژوهشگران به مشاهده و بررسی افراد معرفی شده می پردازند و این روند تا زمانی که به تعداد کافی از افراد دست یابیم ادامه دارد.
به عنوان مثال اگر بخواهیم روی افراد درباره ی یک بیماری نادر تحقیق کنیم باید از روش گلوله برفی استفاده کنیم زیرا یافتن افراد سخت و دشوار می باشد. همچنین ممکن است افرادی که دارای بیماری مشابهی هستند، توسط یک گروه حمایت شوند، در نتیجه مشاهده و بررسی یکی از آنها به عنوان موضوع اولیه باعث می شود پس از آن افراد بیشتری مورد مطالعه قرار گیرند.
منبع: کنب
